ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs)
ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) :
ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) ، دسته اي از هيدروكربن ها هستند كه از دو حلقه بنزني (حلقه بي فنيل ) و استخلاف هاي جانبي كلر بر روي آن تشكيل شده اند. اين مواد به علت خواص ويژه اي كه از خود نشان داده اند سال هاي متمادي به روغن هاي پايه نفتي افزوده مي شد. تا خواص آن را بهبود بخشد. اين روغن ها كه اغلب با نام روغن آسكارل شناخته مي شوند، به عنوان مايع خنك كننده و عايق در تجهيزات الكتريكي از قبيل ترانسفورماتور، خازن و ساير تجهيزات كاربرد وسيعي دارند. به زودي مشخص شد ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) ، تركيبهاي شيميائي مقاوم و زيست تخريب ناپذيري هستند كه مي توانند آثار زيانباري بر سلامت انسان و محيط زيست داشته باشند. آنها مي توانند تا مسافتهاي زيادي جابجا شوند و در دورترين نقاط كره خاكي، از جمله مكانهايي كه بسيار دور از مراكز تهيه و مصرف آنها بوده اند مشاهده شوند.
اگرچه ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) ها براساس گزارشها ممنوع شده است. اما پتانسيل يا امكان ورود واقع بينانه آنها به محيط زيست وجود دارد. زيرا مقادير قابل توجهي از آنها در انبارها و يا در دستگاههاي مختلف وجود دارند. سازمان بين المللي حقوق بشر در نوزدهمين كنفرانس خود در فوريه 1997آنها را در زمره آلوده كننده آلي مقاوم(POPs) قرار داد. كنفرانس همچنين از برنامه محيط زيست سازمان ملل (UNEP) درخواست كرد كه يك كميته جهاني در كشورها تشكيل شود. و وظيفه آن برخورد هماهنگ در ارتباط با اين ماده شيميايي آلي مخاطره آميز باشد. علاوه براين كنفرانس از سازمان ملل درخواست كرد كه يك سري اقدامات فوري درباره اطلاعات موجود در ارتباط با فروش PCBها و اصلاح اطلاعات در دسترس در مورد جايگزين هاي اين ماده آلي پرخطر، انجام دهد. ضمناً روشهاي جديدي براي امحا PCBها و كمك به كشورها براي شناسايي منابع آن ها ارائه گردد.
موارد كاربرد ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) :
استفاده زياد در سطح گسترده از PCB درسرتاسر جهان سبب شده كه درمناطق صنعتي اين مواد با تمركز بيشتري يافت شوند. اين تركيبات درسيستمهاي تبديل حرارتي، هيدروليكي، رنگ كاري، پلاستيك سازي، كاغذهاي كپي بدون كربن و در صنايع الكتريكي مانند خازن سازي، روغنهاي ترانسفورماتور وكليد هاي قطع كننده كاربرد دارند. مدارك تجربي نشان داده كه بيشترين آلودگي ها مربوط به انتقال جوي آن است. درپژوهش هاي آزمايشگاهي برروي افراد درمعرض و همچنين حيوانات آزمايشگاهي موارد ذيل مشاهده گرديده است.
- باعث تورم ريوي درحيوانات آزمايشگاهي مي شود.
- اثرات تخريبي آن برروي كبد اثبات گرديده است.
- مواردي درخصوص سرطان پوست ،خون ،كبد ،دستگاه تنفسي و غدد لنفاوي گزارش گرديده است.
- محل انبارش آن در بدن كبد مي باشد.
- تماس پوستي با آن باعث درماتيت پوستي و درتماس طولاني مدت منجر به سرطان پوست مي گردد.
- پايداري زيادي درمقابل عوامل تجزيه كننده طبيعي و بيولوژيكي داشته بنابراين ماندگاري آن درطبيعت زياد بوده و تهديد كننده محيط زيست مي باشد.
جمع آوري و دفع ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) :
آسكارل باتوجه به خواص ذكر شده واعلام آن به عنوان يك ماده سمي نبايد مورد استفاده قرار گيرد و درمواردي كه ازآن استفاده ميگردد بايد طبق برنامه خاص جمع آوري و معدوم گردد.جهت جمع آوري و دفع آن بايد برنامه ريزي جامع انجام و اجرا گردد :
- برنامه ريزي وتداركات(انتخاب روش خنثي سازي و فراهم آوردن تجهيزات
- اخذ مجوز
- آماده سازي كارگاه با تمام لوازم واحتياطهاي ايمني
- راه اندازي كارگاه
- معدوم سازي آزمايشي(آماده سازي)
- معدوم سازي نهايي
- برچيدن تجهيزات (دپو رديك كحل مخصوص ونصب پلاكهاي هشدار دهنده )
روشهاي خنثي سازي :
- استفاده از تركيبات شيميايي مثل سديم ،پتاسيم و ازن جهت تجزيه
- اكسداسيون با هواي مرطوب
- روش سن اوهايو
- كلرافزايي
- جذب سطحي به وسيله ذغال فعال(جذب PCBازحلال مربوطه)
- معدوم سازي حرارتي
- فرايند بيولوژيكي
- استفاده از نانو ذرات
روش هاي اندازه گيري ترکیبات پلي كلروبي فنيل ها (PCBs) :
۴ روش عمده و متفاوت اندازه گيري PCBدر روغن ترانسفورماتور وجود دارد. اولين روش، يك روش شيميايي است كه تخمين نهايي بصورت رنگ سنجي صورت ميگيرد . دومين روش ،اندازه گيري الكترومتري است ، سومين روش فلورسانس اشعه X و چهارمين روش GC است.
- رنگ سنجي:
در اين روش نمونه در ابتدا با تركيبي از سديم واكنش داده ميشود در نتيجه يون كلريد آزاد مي شود كلريد آزاد شده سپس به داخل يك فاز مايي كشانيده شده و در آنجا با يك واكنشگر رنگي اندازه گيري ميشود. در معمولترين روش ، مقدار مشخصي از نيترات جيوه IIاضافه و سپس مقدار كمي دي فنيل كاربازون اضافه مي شود. اين تركيب با يون جيوه IIيك رنگ ارغواني توليد مي كند. اگر بعد از واكنش كردن جيوه با كلر ، جيوه آزاد مانده باشد رنگ ارغواني توليد مي شود ولي در صورتي كه تمام جيوه مصرف شده باشد هيچ رنگي توليد نمي شود. - الكترو شيميايي:
نمونه با واكنشگر خاصي ( با اساس سديم) تركيب داده ميشود تا يون كلريد آزاد شود. سپس مقدار كلريد آزاد شده توسط يك الكترود انتخابگر يون كلريد اندازه گيري ميشود. آنگاه مقدار كلر اندازه گيري شده را به ميزان PCBنسبت مي هند كه اين موضوع يكي از منابع خطاي اين روش است. - فلورسانس اشعه X :
نمونه در ظرفي كه اشعه ايكس مي تواند از آن عبور كند ، قرار داده مي شود. به نمونه يك طول موج خاص تابانده ميشود، اگر مولكول PCBموجود باشد تابشي متفاوت اما مشخص (تابش فلورسانس) منتشر ميشود.از روي شدت نور منتشر شده ميتوان مقدار كل كلر را اندازه گرفت. اين مقدار كلر را ميتوان به مقدار ( PCBبر حسب )ppmتبديل كرد. - کروماتوگرافی گازی :
يك كروماتوگراف گازي مجهز به آشكارساز ربايش الكتروني (ECD) پيچيده و دقيقترين سيستمي است كه ميتواند شناسايي PCB هاي مجود در روغن را امكانپذير سازد. آشكار ساز ECD به تركيبات حاوي كلر مثل PCBها بسيار حساس است. بنابراين هنگامي كه اين حساسيت بالا با تفكيك قابل قبول GCتركيب ميشود، شيميدان ميتواند مقدار PCBموجود را مشخص كند و همچنين ميتواند مشخص كند كه كدام آركولار خاص يا اركولارهاي در روغن موجود هستند. اين روش داراي حد تشخيص پايين خاص PCBاست وقتي نمونه ها با منابع كلريد غير از PCBها آلوده شده باشند فقط از اين روش ميتوان استفاده كرد اگرچه گران و وقت گير است و به فرد متخصص و آزمايشگاه نياز دارد.
